Wilgenstuifmeel, het beste 'prikkeldeeg' voor onze bijen.

Gepubliceerd op: 2021-01-24

Februari en maart komen eraan. De tijd dat de bijenvolken terug massaal broed beginnen aanzetten. Op discussiefora vragen imkers zich dan ook af hoe ze hun bijen daarbij het best kunnen ondersteunen. Sommigen halen allerlei recepten voor prikkeldeeg boven.

Prikkeldeeg is een kunstvoeding die de jonge larven en bijen van het broodnodige eiwitrijke voedsel moet voorzien om zich goed te kunnen ontwikkelen. De ene koopt hem kant-en-klaar in de gespecialiseerde winkel, anderen hebben hun eigen – al dan niet geheime – recept.

Wat zit er zoal in ? In het ene recept al wat meer dan in het andere. Meestal : sojabloem, melkeiwit (melkpoeder), eieren, lijnzaadolie, biergist, enz… Kortom, allemaal ingrediënten die voor ons, mensen, niet ongebruikelijk zijn, maar toch niet tot het natuurlijke dieet van bijen behoren. En die bovendien voor bijen maar beperkt verteerbaar zijn.

Ikzelf dien in de winter of vroege lente geen surrogaatstuifmeel toe aan mijn bijen. Waarom niet ?

De vraag stelt zich eerst en vooral of dit surrogaatstuifmeel wel werkt. Studies geven als resultaat dat het - zeker op langere termijn bekeken - geen impact heeft op de ontwikkeling van de kolonie en dus nutteloos is. Anderen wijzen dan weer op het feit dat die surrogaatpollen in de honing dreigen te komen. Zie hierover nog een recente tekst van het bekende Duitse bijeninstituut van Celle van februari 2022, dat het gebruik van surrogaatpollen categoriek afwijst wegens nutteloos en wegens het gevaar van residuen in de honing  : https://www.laves.niedersachsen.de/startseite/tiere/bienenkunde/informationsmaterial/einsatz-von-pollenersatzstoffen-in-der-bienenhaltung-ist-wirkungslos-und-bedenklich-208393.html?fbclid=IwAR03m5ZxQufoqg555rY_dhWyYlsw8y9dc_hSN1NPYOrkapa0A2_fKoQmwPY

Stel dat het wel eventjes effect heeft (zonder langdurig effect), met name op het moment van toediening, dan kan dit problemen opleveren als het daarna nog lang koud of slecht weer blijft. Het eiwitrijke prikkeldeeg zet de bijen aan tot het vervroegd extra aanzetten van broed, dat ze bij latere extreme  koude moeilijk of niet meer kunnen warmhouden. Bovendien zorgt die extra broedaanzet tot een verhoogd gebruik van de wintervoorraad, die snel in omvang afneemt. Eventueel zelfs tot de hongerdood er op volgt. Door de vele ballaststoffen in het prikkeldeeg, kunnen de darmen overbelast worden, wat bij een latere langere periode slecht weer problemen geeft in de endeldarm, wat kan leiden tot nosema, roer en andere darmziekten. Het prikkeldeeg blijft ook nog steeds onvolwaardig voedsel, wat kan leiden tot een massa zwakke bijen. Komt er daarna een lange golf slecht weer (regen of koude), dan is je bijenvolk verzwakt in plaats van versterkt. In deze tekst vind je nog veel meer uitleg over waarom echt stuifmeel onmisbaar is en surrogaatvoeding nutteloos en zelfs schadelijk is voor bijen : https://edepot.wur.nl/140691. Nog een interessante tekst over dit thema : https://edepot.wur.nl/50703

Ook voor wie aan selectie van bijenvolken doet, is vroegtijdig prikkelen met surrogaatstuifmeel niet aangewezen. Wil je selecteren, dan moet je de genetische  kenmerken van je bijenvolken kunnen beoordelen. Een van die erfelijke kenmerken is een al dan niet vroege voorjaarsontwikkeling. De start en de snelheid van de voorjaarsontwikkeling kan immers nogal verschillen tussen de bijenrassen, -lijnen en zelfs -volken. Geef je de bijenvolken vroegtijdig surrogaatstuifmeel, dan zet je ze voortijdig aan tot een vroege voorjaarsontwikkeling, maar weet je niet meer of ze diezelfde ontwikkeling vertoond zouden hebben zonder die menselijke tussenkomst. Ik selecteer op volken die van nature een vroege en snelle voorjaarsontwikkeling kennen, zonder surrogaatstuifmeel of andere menselijke tussenkomsten.

Wat doe ik dan wel ? Ik laat mijn kasten in deze periode van het jaar rustig dicht zodat ze hun broednest warm kunnen houden. 'Prikkelen' doe ik met wilgenstuifmeel. Ja, inderdaad, de meest natuurlijke, efficiëntste en voor de bijen minst storende prikkelmethode is er gewoon voor zorgen dat de bijen zelf hun kostje kunnen verzamelen. En in de periode februari-maart is er qua kwaliteit geen beter stuifmeel ‘op de markt’ dan het verse wilgenstuifmeel dat de bijen zelf kunnen verzamelen. Wilgen bloeien ook pas als de temperatuur voldoende hoog is. Alles op zijn tijd dus, op het ritme van de natuur. De bijen zullen dus niet te vroeg geprikkeld worden met wilgenstuifmeel.

Geef je de bijen de keuze tussen voldoende en vers wilgenstuifmeel of een surrogaatvoeding op basis van sojabloem en melkeiwitten, tja, dan is hun keuze snel gemaakt en laten ze de surrogaatvoeding links liggen.

Wil je de bijen helpen, plant dus zoveel mogelijk mannelijke, vroegbloeiende wilgen dichtbij de bijenkast. Ja, dicht bij de bijenkast omdat ze in die periode nog niet zo ver vliegen, hooguit enkele honderen meters. Liefst meerdere soorten (met verschillende bloeitijden) zodat ze samen vele weken bloeien en er dus steeds eiwitrijk stuifmeel beschikbaar is.

Laten we inderdaad voor één keer discrimineren en voor mannelijke wilgen gaan. De vrouwelijke geven nu eenmaal geen stuifmeel.

Er bestaan vele tientallen soorten wilgen. Naargelang de soort bloeien deze tussen februari en juni. De doorbloeiende amandelwilg bloeit zelfs het hele jaar door (vanaf eind april). De vroegstbloeiende zijn de interessantste omdat de periode februari-maart dé cruciale periode is om het bijenvolk van een klein wintervolk snel te laten uitgroeien tot een sterk volk met zomerbijen.

En plant ze liefst zo dicht mogelijk bij de bijenkast omdat in deze vroege lenteperiode (nog winter zelfs) het weer nog zeer onstabiel en koud kan zijn, waardoor de bijen – tussen de buien door - soms maar een half uurtje de tijd krijgen om stuifmeel binnen te halen. In deze koude periode vliegen ze ook nog niet zo ver. Dus hoe dichter bij de bijenkast de vroegbloeiende, mannelijke wilgen staan, hoe nuttiger.

Goede vroegbloeiende soorten zijn :

  • Egyptische wilg (Salix Medemii)

  • Rijpwilg (Salix Daphnoïdes)

  • Salix Smithiana (Salix Viminalis x Salix Caprea)

  • Boswilg (Salix Caprea)

  • Bögelsackwilg (Salix Caprea x Salix Medemii x Salix Muscina)

  • Grauwe wilg (Salix Cinerea)

  • Katwilg (Salix Viminalis)

  • Drakenwilg (Salix Udensis Sekka)

  • En hun vele onderlinge kruisingen

Hoe geraak je aan deze goede wilgen ? Simpel : ga in de maanden februari-maart eens op stap langs beken en velden. Overal kom je wel wilgen tegen. Zoek er de vroegst- en rijkstbloeiende uit, snij er enkele takken vanaf. Stop ze in de grond vlakbij je bijenkasten en volgend jaar zullen ook jouw bijen op dit superfood vliegen. Wilgen wortelen immers makkelijk. Alleen de zuivere Salix Caprea (met rondere bladeren) kun je helemaal niet of maar zelden stekken omdat hij moeilijk of niet wortel vormt.

Een van mijn favorieten is de drakenwilg (Salix Udensis Sekka). Hij bloeit niet alleen vroeg (eind februari-begin maart). Hij draagt ook heel rijkelijk katten en wordt extreem druk bevlogen. Het wordt een dichtvertakte struik van 3 m hoog en even breed, die heel lang blad houdt (tot in december) en vanaf oktober-november mooi geel-oranje verkleurt. Ideaal voor hagen en groepsbeplantingen (om de halve meter eentje). Bovendien vergt hij geen onderhoud en onderdrukt voorbeeldig alle ondergroei. Je kunt hem gewoon in een verwilderde hoek zetten of tussen de netels. Na enkele jaren zijn de netels verdwenen en heb je een humusrijke bodem in de plaats. Ideale schuil- en voedselplaats voor vogels, kippen en fazanten.

Jan Heytens

www.bijenvriend.be

Terug naar blogoverzicht